Beschrijving

De zerk is sterk afgesleten. Vele letters van de oorspronkelijke inscriptie zijn niet meer te lezen. Ook van de oorspronkelijke voorstelling van een wapendragende engel onder een schelpnis met een boog en hoekopvullingen zijn nog slechts vage contouren te onderscheiden. Deze slechte staat was al bereikt rond 1900, hoewel toen nog verscheidene letters van de inscriptie te lezen waren, zoals een tekening aantoont. Ook van de hoekvierpassen met daarin oorspronkelijk de evangelistensymbolen zijn nog slechts vage contouren te zien.

Bijzonderheden

Over de afkomst van Tielman Jans van den Broeck is weinig bekend. Een eerste maal wordt hij vermeld in 1487/8, wanneer hij namens stad en meierij betaald wordt ‘van sekeren diensten die hy der stadt ende meyeryen voirs inden lande van Ludick ende voir Hamont in faeyte van wapenen gedaen heeft’. Eind vijftiende eeuw woonde Tielman in Sint-Michielsgestel, pas begin zestiende eeuw vestigde hij zich in Den Bosch, waar hij in 1505 het ‘Huis van Erp’ aan de noordzijde van de Choorstraat kocht. In de belastinglijsten uit die tijd behoort hij vanaf dat moment tot de 3% hoogst aangeslagenen. Hij is weliswaar nooit schepen geweest, waarschijnlijk omdat hij geen geboren poorter was, toch behoorde Tielman zonder twijfel tot de top van de Bossche samenleving. In 1496 was hij als gezworen broeder toegelaten tot de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, in 1505/6 en 1506/7 was hij proost. In 1514 was hij een van de bouw- en artilleriemeesters van de stad. Tussen 1516 en 1524 was hij bovendien een van de kerkmeesters van de Sint-Jan. Ten slotte was hij overste cappiteyn van het volk van wapenen, de stedelijke militie, in zijn wijk. Tielman was getrouwd met Mechtelt Aert Gerits van Vladeracken. Dit huwelijk bleef kinderloos. Tielman en Mechtelt hebben tijdens hun leven en door middel van hun testament vele geestelijke en liefdadige instellingen gesteund. In 1515 en 1521 stichtten zij twee beneficies op het Driekoningenaltaar in het – op dat moment nog in aanbouw zijnde – schip van de Sint-Jan (plattegrond altaren nr. 30). In 1529 schonk Tielman het Groot Ziekengasthuis een rente om daarmee ten ewigen toecomenden tyde ’s nachts een olielamp te laten branden in de ziekenzaal, in het testament volgde nog een rente aan dezelfde instelling om de zieken en de armen elke zondag voor 10 stuivers brood uit te delen. Ook stichtten zij in hun testament twee missen op het altaar van Sint-Anna in de kerk van Driel. Vele kloosters in en om Den Bosch kregen legaten in natura of in baar geld: de minderbroeders, de kruisbroeders, de bogarden, de fraters, de zusters van Orthen, de kloosters van Sint-Geertrui, op de Uilenburg, Achter de Tolbrug, op de Windmolenberg, de zwartzusters, de kloosters van Sint-Annenborch en van Mariënwater te Rosmalen, kloosters te Heusden, Boxtel, Asperen. Tielman overleed op 15 juni 1531, op 5 augustus hielden zijn medebroeders van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap een requiemdienst voor hem. Mechtelt stierf in 1539. In het obituarium van de Sint-Jan staat op 13 februari, Mechtelts sterfdag, de jaargetijde van het echtpaar ingeschreven, met daaraan toegevoegd: jacent ad altare trium regum: zij liggen bij het Driekoningenaltaar. De Sint-Jan telde meer dan één Driekoningenaltaar, maar het ligt voor de hand dat het hier om het altaar in het schip gaat 294
dat Tielman en Mechtelt tijdens hun leven met beneficies hadden begunstigd. Een post in de rekening van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap over het jaar 1583/4 roept echter twijfel op over de locatie van het graf. De proost noteert in dat jaar uitgaven ‘omme die plaete opte sepulture van Thielmannen vanden Broeck inne onse choore wederomme inne te leggen’. Blijkbaar lag het graf van Thielman van den Broeck toen in de kapel van de Broederschap. Is de zerk tussen 1539 en 1583 verplaatst? Gaat het wellicht om een ander gedenkteken voor Tielman? We weten het niet. ^2.
In 1597 is op de buitenrand van de zerk de naam van de priester Embert Hoppenbrouwer toegevoegd. Deze Embert was een zoon van Henrick Jordaens Hoppenbrouwer en Margaretha Ghysberts alias Beerken vanden Spycker uit Oirschot. Zijn vader en zijn tante Johanna, gehuwd met Dirck Peters Baliaerts, waren verwant – hoe precies is onduidelijk – met Mechtelt van Vladeracken en behoorden tot de begunstigden in het testament van haar en haar man Tielman van den Broeck. Embert bezat vanaf de jaren vijftig van de zestiende eeuw een beneficie in de Sint-Jan – wellicht een van de beneficies aan het Driekoningenaltaar? – en was vanaf 1558 cantor van het kapittel te Oirschot. In de jaren 1590 tot aan zijn overlijden in 1597 trad hij regelmatig op namens de beneficianten van de Sint-Jan. ^3.

Geschiedenis

(Martini 15; Smits 248) ^*
Het graf is, mede door het ontbreken van een registratienummer op de zerk, niet te traceren in de leggers.
Zoals vermeld bevond het graf van Tielman van den Broeck en Mechteld van Vladeracken zich oorspronkelijk bij een van de Driekoningenaltaren in de Sint-Jan, vermoedelijk bij het altaar in de zuidelijke binnenzijbeuk van het schip, tegen de westkant van de vierde pijler van de schiparcade, gerekend vanaf het transept. Als we de broederschapsrekeningen mogen geloven, werd de zerk tussen 1539 en 1583 naar het koor van de Lieve Vrouwe Broederschap verplaatst. In 1709, zo blijkt uit het gelijknamige handschrift, lag de zerk op het hoogkoor van de Sint-Jan. Ook op de plattegrond van Martini uit 1821 is de zerk op het koor aangeduid, en wel in het midden van de derde travee vanaf de viering. In 1839, tijdens de vernieuwing van de vloer van het hoogkoor, werd de zerk opnieuw verplaatst. Of hij toen al op de huidige plek werd gelegd, is niet met zekerheid te zeggen. Wel is zeker dat hij ten laatste in 1912 daar terechtkwam.

Personen